شهلا لاهیجی؛ گلادیاتور فرهنگ
تاریخ انتشار: ۱۱ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۳۳۱۶۳
عصر ایران- در دی ماه ۱۴۰۲ هم یک بانوی اهل فرهنگ چشم از جهان بست که اگرچه به عنوان اولین یا دومین ناشر زن در ایران شناخته می شد اما این توصیف برای او کافی نیست چندان که روزنامه‌ای او را «گلادیاتور فرهنگ» لقب داد و درباره اش نوشت:
شهلا لاهیجی و چند نفر از هم‌نسلانش، گلادیاتورهای مظلوم فرهنگ‌سازی بودند و لاجرم قربانیان مظلوم آن که نسل‌های بعدی با قضاوتی زمان‌پریشانه (یعنی با نادیده‌گرفتن اقتضائات، شرایط و بضاعت آن‌ها در زمانه‌ی خودشان) گاهی انگ محافظه‌کاری به ایشان زدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
روایت امیلی امرایی درباره اولین یا دومین ناشر زن بودن او نیز دقیق و کامل است:
«شهلا لاهیجی در دهه‌ی ۶۰ دست‌به‌کار شد؛ آن‌روزهایی که فقط یک‌زن پیش‌ازاو ناشر شده بود. «سیما کوبان» انتشارات دماوند را داشت و همین یک‌مجوز را هم خیلی زود از او پس گرفته بودند، کتاب‌هایش را جمع کرده بودند و خودش را هم روانه‌ی زندان و بازجویی. اینکه در چنین روزهایی تو پیش‌قراول بشوی، بروی دنبال گرفتن «مجوز» ـ آن‌هم برای انتشار کتاب‌هایی تخصصی در حوزه‌ی «مطالعات زنان» و اصلاً با همین اسم بخواهی از وزارتخانه‌ی «فرهنگ و ارشاد اسلامی» مجوز بگیری ـ از شهلا لاهیجی برمی‌آمد. زنی شجاع که اثرگذاری‌اش تنها به‌دلیل پیشگام‌بودن و اولین‌بودن نیست؛ او به تن صنعت نشر، قبای یک نهاد فرهنگی را در دهه‌ی60 پوشاند. با ۵۰هزار تومان که 30هزار تومانش را از فروش گردنبند عروسی‌اش جور کرده بود، تصمیم گرفت با همراهی زنان نویسنده و پژوهشگر، نهادی بنا کند برای آموزش به زنان، برای هر اثر پژوهشی در حوزه‌ی مطالعات زنان که جایش خالی بود و همه‌چیز از یک زیرزمین شروع شد. خانم لاهیجی در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود: «انقلاب که شد، آن زن‌هایی که همراه مردها برای این انقلاب به خیابان آمده بودند، اولین گروهی بودند که از عرصه‌ی عمومی حذف شدند. یک حذف عامدانه داشت اتفاق می‌افتاد. این هم فقط به حاکمیت برنمی‌گشت، حتی در جامعه‌ی روشنفکری هم یک اشکالی بود، خیلی‌ها فکر می‌کردند محض ژست این را می‌گویم، اما واقعاً لازم می‌دیدم جایی باشد برای انتشار کتاب‌هایی که به این سوال‌ها جواب بدهد، که امید را برگرداند.»
به باور بسیاری از جمله هر دو نویسنده بالا اگر امروزه چنین آسوده و مطمئن از حقوق زنان سخن می‌گوییم و تا این حد حضورشان در متن حرکت‌های فرهنگی و اجتماعی پررنگ و جریان‌ساز است، قطعاً تا حد زیادی متکی به پروژه‌های مطالعاتی یی است که شهلا لاهیچی از آغازگران آن بود.
مجموعه‌ای با تنوعی مثال‌زدنی که در عین گوناگونی، در خدمت یک ایده‌ی واحد بوده است؛ از «شهر زنان» کریستین دوپیزان تا «معرفت‌شناسی فمینیستی» مارتین آلکوف و از «زنان در بازار کار ایران» مهرانگیز کار تا «حقوق کودک» شیرین عبادی.
اشتهار خانم لاهیجی به عنوان ناشر و مدیر انتشارات روشنگران و مطالعات زنان اما سبب شده بود برخی فراموش کنند او خود یک پژوهش گر و مولف است چندان که در «سیمای زن در آثار بهرام بیضایی» می‌کوشد تا در کارهای یک فیلم‌ساز زن زمینی ایرانی را بازشناسی و بازنمایی کند. این‌کتاب یکی از نخستین تلاش‌ها در تبارشناسی تصویر زن در هنر مدرن ایران است و هنوز هم ارزش ویژه‌ای دارد یا »شناخت هویت زن ایرانی».
جان کلام را باز امیلی امرایی نوشت: هنر را شهلا لاهیجی داشت؛ در برهه‌ای که زن در تمام ابعادش داشت از عرصه‌ی عمومی حذف می‌شد، انتشاراتی راه انداخت با پسوند «مطالعات زنان»، کتاب‌هایی منتشر کرد که جواب سوال‌های زنان را می‌داد، برای‌شان روشنگری می‌کرد و در روزگار نبود وسایل‌ارتباطی با بیرون از مرزها، فرصتی برای شناخت هویت، آشنایی با حقوق اولیه و اهمیت برابری و عدالت اجتماعی مهیا می‌کرد.
خانم لاهیجی می‌گفت: «هردفعه می‌رم ارشاد، کارمندای بخش سانسور می‌گن، ای‌بابا باز هم این‌خانم اومد که دردسر درست کنه.» اما با همین مقاومت‌ها بود که خیلی‌ها برای اولین‌بار در دهه‌ی 70 با مباحث زنان آشنا شدند، با همین مبارزه‌ها بود که او آثار بهرام بیضایی را منتشر کرد و دوام آورد و نترسید. لاهیجی برای تک‌تک کتاب‌ها جان گذاشت و دست آخر هم این زن جنگجو را بیماری از پا درآورد، هرچند میراث‌اش و آنچه ساخت، می‌مانند.»
او یک پاتوق فرهنگی هم راه انداخته بود و مدام بابت همین به او گیر می دادند. از دید جماعتی که به هر اهل فکر مستقلی که به جای اطاعت و ارادت و کرنش اندیشیدن را یاد بدهد مظنون و بدبین اند اگر دکه روزنامه فروشی همه چیز بفروشد الا نشریه اشکال ندارد و آسمان خدا به زمین نمی آید ولی وای اگر کنار کتاب فنجانی چای یا قهوه هم بخواهی بنوشی و بدتر با دو نفر دیگر هم بخواهی حرف بزنی!
وقتی از او پرسیده بودند چرا پاتوق فرهنگی را دایر کرده‌ای؟ جواب داده بود: «می‌خواستم جوانان به‌جای وقت تلف‌کردن در کافه توت‌فرنگی، به جایی بیایند که یک چای رایگان بنوشند و کنار آن کتابی هم تورق کرده باشند و گپ‌وگفتی به‌دردبخور کرده باشند.»
نویسنده ای نوشت در آن پاتوق ناچار نبودی به‌خاطر 10دقیقه نشستن و تورق کتاب، پول یک‌قهوه یا شیک یا غذاهایی با اسم‌های عجیب‌و‌غریب را پیاده شوی. فقط کافی بود اهل کتاب باشی تا یک میز راحت و یک فنجان چای خوش‌طعم میهمانت کنند. شاید به‌همین‌دلیل نیازی نمی‌دید که با جاهایی یا کسانی ساخت‌وپاخت کند و وام‌هایی دریافت کند تا انتشاراتش را از یک طبقه‌ی زیرزمین، به یک‌ساختمان چندطبقه تبدیل کند و چندین کتابفروشی این‌ور و آن‌ور شهر و کشور داشته باشد. اگر می‌خواست حتماً می‌توانست، اما نخواست و تن نداد. حاضر شد هر روز بودجه‌اش اندک و اندک‌تر شود، اما دغدغه‌مندی فرهنگی و جنسیتی‌اش را دنبال کند. می‌گفت: «من از آن‌دسته فمینیست‌هایی هستم که اتفاقاً در میان بهترین مردان زندگی کرده‌ام. پدرم بسیار دوستم داشت و شوهرم بسیار به من احترام می‌گذاشت؛ به‌همین‌دلیل دشمنی‌یی با مردان ندارم. فقط خواهان حقوق برابرم.»
او بی تردید در زمره سرآمدان نام داران رفته در سال کهنه است که هرگز به دنبال نام نبود. می توانست برود اما ماند. می توانست نگاه تجاری داشته باشد اما به فرهنگ بها داد. زنی بود که با ناملایمات جنگید اما نه با داد و فریاد و کمتر کسی می دانست که از درون دارد فرو می پاشد و می میرد... کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: بیتا فرّهی؛ مهشید به هامون پیوست... اکبر گلپا؛ خاموشی صدایی که در گلهای رادیو گل کرد داریوش مهرجویی؛ قتل فجیع کارگردان در خانه/ نشر مصاحبه با مقتول در روز قتل محمد محمد علی؛ مرگ نویسنده کوچیده ۲۵ سال بعد از گردنه حیران ابراهیم گلستان؛ عجیب حتی در 100 سالگی با غم فراق فروغ/ سقوط شاه را بو کشید و رفت! فریماه فرجامی؛ پردۀ آخر برای آن چشم‌های درخشان فخری خوروَش؛ مرگ بانوی بازیگر در خارج از ایران احمد رضا احمدی؛ مرگ شاعرِ تمام وقت کیومرث پوراحمد؛ مرگ بهاریه‌نویس در بهار
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: شهلا لاهیجی روشنگران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۳۳۱۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ارتقای فرهنگ و سواد سلامت از اولویت‌های حوزه بهداشت است
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین از قزوین؛ دکتر علیرضا مهرعلیان، رئیس مرکز بهداشت شهید بلندیان شهرستان قزوین به مناسبت هفته سلامت در دیدار با دکتر فاطمه محمدبیگی، مدیرکل کتابخانه عمومی استان قزوین گفت: اگر به سواد سلامت اهمیت داده نشود و جدی گرفته نشود، عوارض متعددی را در حوزه‌های مختلف زندگی برای فرد در پی خواهد داشت.
این مقام مسوول با اذعان به اینکه افزایش ارتقای فرهنگ سلامت در جامعه باعث کاهش هزینه‌های درمان و از بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری می‌کند؛ گفت: ارتقای سواد سلامت افراد، باعث می‌شود که فرد، جامعه‌ای ایمن و امید به زندگی بیشتری داشته باشد.
دکتر فاطمه محمدبیگی، مدیرکل نهاد کتابخانه عمومی استان هم ضمن تبریک هفته سلامت و قدردانی از زحمات کادر سلامت، گفت: تلاش برای هم‌افزایی در ارتقای سرانه مطالعه کتاب و آشنایی بیشتر دو حوزه بهداشت و کتابخوانی و استفاده از پتانسیل کتابخانه‌ها به عنوان یک مکان فرهنگی و اجتماعی برای خدمات‌دهی به افراد، بدون هیچ محدودیتی است.
گفتنی است، این نشست به منظور سلامت خانواده و فرهنگ سلامت در اداره کل کتابخانه عمومی قزوین برگزار شد و مقرر شد که با همکاری بین دو حوزه، مسابقه کتابخوانی با موضوع سلامت روان در سامانه مسابقات کتابخوانی برای عموم مردم برگزار شود.
46
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1900612
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»